Wszystko jest częścią planu: recenzja książki „Ciemny las” Cixina Liu

Ciemny las to kontynuacja nagrodzonego Hugo Problemu trzech ciał chińskiego pisarza Cixina Liu. Tym razem za oś fabularną nie służy kreatywnie wykorzystany problem matematyczny, lecz kwestia w gatunku science fiction znacznie bardziej prozaiczna: inwazja obcych. Dzięki przechwyceniu zapisów rozmów Evansa z Trisolarianami, Ziemianie wiedzą już, że w ich kierunku zmierza flota bynajmniej nie o pokojowym nastawieniu. Przybysze wydają się mieć tylko jeden słaby punkt: ponieważ porozumiewają się za pomocą bezpośredniej projekcji myślowej, nie pojmują idei kłamstwa. Stąd przedstawiciele ludzkości wpadają na karkołomny plan: wyznaczają cztery osoby, zwane od teraz Wpatrującymi się w Ścianę, aby w tajemnicy przed wszystkimi, nawet najbliższymi, obmyślili nie tylko sposób na pokonanie Trisolarian, lecz również metodę zamaskowania tego pomysłu przed światem i wrogiem. Inwigilujące sofony są przecież wszędzie, nie mają wglądu wyłącznie do ludzkich myśli.

Ciemny las wprowadza większą liczbę bohaterów niż poprzednia książka, a ci z kolei wydają się lepiej nakreśleni. Gęstsza staje się również siatka intryg, ponieważ każdy z czterech Wpatrujących się w Ścianę zajmuje się projektami na wielką skalę (no… może poza jednym), lecz nic z tego, co długo i skrupulatnie opisuje narrator, nie jest przecież ich celem ostatecznym. Bardzo ciekawe okazały się wątki Luo Ji, mesjasza z przypadku, czyli w gruncie rzeczy leniwego oportunisty, który zupełnie niespodziewanie dołączył do elitarnego grona Wpatrujących się. Mężczyzna ze wszystkich sił próbuje się wykręcić z programu ratowania świata, lecz wpada w pułapkę – cokolwiek nie powie i nie zrobi, uznawane jest powszechnie za „część planu”. Staje się po trosze hedonistą, a po trosze bohaterem bajronicznym, ale co ciekawe – to właśnie jego najbardziej lękają się Trisolarianie. Na uwagę zasługuje także postać Reya Diaza, byłego prezydenta Wenezueli, opętanego obsesją na punkcie broni jądrowej. Ze względu na swoją przebiegłość również zostaje jednym z Wpatrujących się. Cixin Liu maluje tutaj portret bezwstydnego oszusta, szantażysty i terrorysty, a przede wszystkim dyktatora, któremu wydaje się, że kocha swój naród z wzajemnością. Choć postać ta zdecydowanie nie budzi sympatii, to gorzki finał jej wątku każe na nią spojrzeć z więcej niż jednej strony.

Książkę Cixina Liu wyróżnia duża – naprawdę duża – rozpiętość czasowa. To zabieg, którego najbardziej się obawiałam; w końcu nie bez powodu Arystoteles postulował zasadę trzech jedności. W Ciemnym lesie przeskoki wynoszą najpierw po kilka lat, a później – prawie dwieście! Autor sam sobie wysoko ustawił poprzeczkę, ponieważ takie przeskoki łatwo mogą wybić czytelnika z rytmu. Poza tym istniało jeszcze jedno zagrożenie: że opisanie zmian technologicznych i społecznych, jakie zaszły w tym czasie, wypadnie blado i nijak; że zwyczajnie zawiedzie wyobraźnia, która i tak już mocno się napracowała, tworząc wyjściowy świat przedstawiony. A jednak owe przeskoki wyszły gładko, obyło się bez czytelniczej „czkawki”. Częściowo dzięki hibernacji co poniektórych bohaterów, a częściowo dzięki temu, że książkowa przyszłość okazała się z jednej strony diametralnie różna od teraźniejszości, a z drugiej – miała dziwnie znajomy posmak.

Na koniec odniosę się jeszcze do kwestii stylu powieści. Być może pamiętacie, że przy lekturze Problemu trzech ciał wydawał mi się trochę przezroczysty – był to nie tyle zarzut, co stwierdzenie faktu, ale jednocześnie podszyte lekkim rozczarowaniem. W Ciemnym lesie jest inaczej. Już na samym początku, w prologu, autor stosuje niezwykły zabieg: opisuje spotkanie dwojga ludzi… z perspektywy spacerującej po nagrobku mrówki. Znów: karkołomne, ale świetne. Cixin Liu na samym otwarciu pokazuje, na co go stać.

Pozostaje mi więc powiedzieć już tylko jedno: to niesamowite, ale tak – Ciemny las naprawdę jest pod każdym względem lepszy od Problemu trzech ciał.