Ludzkie nieszczęścia, dramaty, trajektorie losu, egzystencjalne rozterki oraz globalne katastrofy od zawsze znajdowały odzwierciedlenie w twórczości wielu artystów. Kultura popularna obdarła z intymnego charakteru zagrożenia cywilizacyjne oraz wszelkie burzące poczucie wspólnotowego bezpieczeństwa czynniki. Na to, że wielu pisarzy, poetów i reżyserów zainteresowało się zjawiskiem światowej zagłady złożyło się kilka kwestii. Świadomość istniejących konfliktów między państwami, nieustanne zagrożenia ze strony żywiołów czy pojawiające się wciąż nowe technologie – to tylko niewielki zakres uwarunkowań. Dokonując przeglądu polskich zbiorów encyklopedycznych można wysnuć tezę, iż brakuje takiego, który w sposób syntetyczny i rzetelny stanowiłby zestawienie filmów danego gatunku. Naprzeciw tej potrzebie wyszedł Adam Horowski, którego Leksykon filmów postapokaliptycznych już teraz jest ważną pozycją dla zatwardziałych fanów filmów postapo. Warto zaznaczyć, iż ta książka została wydana jako self-publishing, który obecnie w naszym kraju nie jest wciąż popularną formą publikowania.
Kilka słów o wyobraźni
Pierwsze stronice książki zawierają rozważania o tym, jak na przestrzeni dziejów kina postrzegana była rzeczywistość dotknięta globalną katastrofą oraz to, co taki wizerunek wywoływało. Autor dowodzi, że wyobraźnia, na którą składają się różnorodne wizje ludzi, dotyczące obrazu Ziemi po armagedonie wynika z wydarzeń historycznych oraz rozwoju science fiction. Ponadto autor porusza zagadnienie semantycznych konotacji słowa „postapokaliptyczny” oraz zakresu jego stosowalności w przypadku filmów, których fabuła rozgrywa się w świecie spustoszonym przez różne kataklizmy. Oprócz tego Horowski podjął próbę ustalenia, czy można już mówić o odrębnym gatunku kina postapokalitycznego, które zdaniem wielu filmoznawców emancypuje się spod okowów sci-fi.
Postapokaliptyczne światy
Leksykon filmów postapokaliptycznych to solidny zbiór, który dzięki przystępnemu językowi może posłużyć nie tylko jako zestawienie pewnego typu produkcji, ale także stanowi kompendium wiedzy o popularyzującym się wciąż gatunku kinowym. Tom pierwszy zawiera 183 hasła filmowe, z których każde jest poddane dość rzetelnej interpretacji. W analizie tej uwzględnione zostały płaszczyzny, na których dokonała się transformacja wykreowanego postaopokaliptycznego świata. Autor w pierwszym ustępie przedstawia i omawia rodzaje tych przeobrażeń, powołując się na zaproponowaną przez Lecha Nijakowskiego typologię. Odwołanie do tekstu naukowego z zakresu filmoznawstwa, świadczy o rzetelnym przygotowaniu i profesjonalizmie Horowskiego. Zatem każda omawiana tu produkcja, oprócz krótkiego opisu fabuły, zawiera przyjmującą formę mini rozprawki czy eseju analizę. Pozwala to czytelnikom na głębsze zrozumienie specyfiki omawianych filmów, które pojawiają się coraz częściej, a także zyskują uznanie krytyków oraz recenzentów.
Co z pandemią zombizmu?
Wśród omawianych, utrzymanych w klimacie postapo filmów brakuje pozycji, które opowiadają o globalnej katastrofie wywołanej wirusem zamieniającym ludzi w krwiożercze zombie. Już na wstępie taką decyzję autor tłumaczy faktem, że tego typu produkcji jest wiele i warto stworzyć osobne opracowanie. Ciężko się oprzeć wrażeniu, iż na rynku literackim czy filmowym, motyw żywych trupów otoczony jest wręcz kultem, który zdaje się nie mieć końca. Powstają odrębne monografie w całości poświęcone kulturze zombizmu, ujmujące zagadnienie z wielu perspektyw. Jedna z nich Zombie w kulturze pod redakcją uznanej badaczki w tym temacie Kseni Olkusz jest tego potwierdzeniem. Należy także zaznaczyć, że rozumienie pojęcia „zombie” zostało znacząco przesunięte w stronę realnego zagrożenia użyciem broni chemicznej czy biologicznej. Te i inne wątki z pewnością znajdą uzasadnienie w zapowiadanym przez autora trzecim tomie zbioru.
Pytania o społeczeństwo
Omawiany tu Leksykon zawiera, fundamentalne dla zagadnienia, rozważania dotyczące globalnego społeczeństwa. Autor subtelnie wplata w treść pytania o źródła fascynacji zjawiskiem zagłady ludzkości, uwarunkowania wzrostu zainteresowania tym tematem oraz charakterystykę ich widzów. Jak i o to, czy można mówić o przejściowym trendzie, a może o trwałym zjawisku kulturowym? W jakim zakresie filmowe katastrofy odzwierciedlają autentyczne obawy ludzkości? Dlaczego i w jakim okresie globalna apokalipsa stała się przedmiotem dyskursu historyków, twórców filmowych i literackich? Oraz czy obecność tych obrazów w społecznej świadomości przyczynia się do wzrostu refleksyjności dotyczącej egzystencjalnej natury człowieka? Między innymi z tymi pytaniami konfrontuje się Adam Horowski w swoim opracowaniu, którego lektura dostarcza wiedzy oraz zapewnia rozrywkę.
