Jak czytać „Ligę Niezwykłych Dżentelmenów”?

Komiksowa saga Alana Moore’a i Kevina O’Neilla pełna jest nie tylko popkulturowych odniesień, ale również rozmaitych przeskoków czasowych, retrospekcji i dygresji, w których można się pogubić. Cztery tomy głównej serii, album Czarne akta i poboczna seria Nemo mogą wprawić czytelnika w konsternację. Szczególnie, że niektóre części doczekały się kilku wydań. Jak więc czytać Ligę Niezwykłych Dżentelmenów?

Krótka odpowiedź na to pytanie brzmi: „najlepiej wielokrotnie” – i to nie tylko dlatego, że komiksy Moore’a i O’Neilla są tak wypełnione intertekstualnymi smaczkami, że przy każdej kolejnej lekturze można odkryć coś nowego. Chronologia wydarzeń przedstawionych w dziele Brytyjczyków różni się też od kolejności wydawania poszczególnych części, co powoduje, że można je czytać, kierując się datą publikacji albo czasem akcji.

Kolejność wydawania tomów

Jeśli zdecydujemy się na lekturę według czasu publikacji oryginalnych albumów, to kolejność jest następująca:

1. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 1 (polskie wyd. II zawiera dodatkowe materiały, m. in. opowiadanie Alan i rozdarta zasłona)
2. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 2 (polskie wyd. II zawiera dodatkowe materiały, m. in. Nowy almanach podróżniczy)
3. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Czarne akta
4. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie (pierwotnie wydane w trzech albumach o podtytułach 1910, 1969 i 2009)
5. Nemo. Serce z lodu
6. Nemo. Berlińskie róże
7. Nemo. Rzeka duchów
8. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza

Czytanie w takim porządku jest niezłym rozwiązaniem, ale według mnie nie najlepszym z możliwych. W dalszej części tekstu wyjaśnię, dlaczego tak uważam.

Kolejność wydarzeń

Drugi tom stanowi bezpośrednią kontynuację pierwszego, jednak później chronologia wydarzeń robi się bardziej skomplikowana. W następnych albumach jest coraz więcej pobocznych historii – zarówno w formie komiksowej, jak i literackiej, a nawet dramatycznej. Apogeum stanowią Czarne akta, którym poświęciłem swego czasu osobny tekst.

W uproszczeniu, chronologia wydarzeń z Ligi… oraz Nemo… przedstawia się tak:

1. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. XX stulecie – Poddani Księżyca. Rozdział pierwszy – 1236 r. p.n.e.
2. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Czarne akta – Zwycięskie manewry magiji – 1620 r.
3. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Czarne akta – Nowe przygody Fanny Hill – 1750-1802 r.
4. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 1 – Allan i rozdarta zasłona – 1889 r.
5. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – Poddani Księżyca. Rozdział drugi – 1896 r.
6. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Czarne akta – Cienie wśród pary – 1897 r.
7. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 1 – 1898 r.
8. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 2 – 1898 r.
9. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie: –Poddani Księżyca. Rozdział trzeci – 1901 r.
10. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – 1910 – 1910 r.
11. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – Poddani Księżyca. Rozdział pierwszy – 1910 r.
12. Nemo. Serce z lodu – 1925 r.
13. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 2 – Nowy almanach podróżniczy – 1625-1930 r.
14. Nemo. Serce z lodu – Bombowa para… i prawdziwa bomba! – 1938 r.
15. Nemo. Berlińskie róże – 1941 r.
16. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Czarne akta – Życie Orlanda – 1260 r. p.n.e.-1943 r. n.e.
17. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Czarne akta (główna historia) – 1958 r.
18. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – Poddani Księżyca. Rozdział pierwszy – 1964 r.
19. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – Poddani Księżyca. Rozdział drugi – 1964 r.
20. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – Poddani Księżyca. Rozdział trzeci – 1964 r.
21. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza – Siedem Gwiazd – 1964 r.
22. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza – Epilog I – 1964 r.
23. Nemo. Berlińskie róże – Raport Johnson – 1965 r.
24. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza – Epilog II – 1968 r.
25. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – 1969 – 1969 r.
26. Nemo. Rzeka duchów – 1975 r.
27. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie – 2009 – 2009 r.
28. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza – Prolog I – 2009 r.
29. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza – Prolog III – 2009 r.
30. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza (główna historia) – 2010 r.
31. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza – Epilog III – 2164 r.
32. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza – Prolog II – 2996 r.

Lektura według czasu akcji poszczególnych fragmentów to ciekawy pomysł dla zaawansowanych fanów. Wymaga jednak ciągłego skakania pomiędzy różnymi częściami poszczególnych tomów, a ponadto zaburza dramaturgię akcji, w której dużą rolę grają retro- i futurospekcje, a także podróże w czasie.

Rekomendowana kolejność czytania

No to jak w końcu czytać tę Ligę…? Tak, jak pisałem – wielokrotnie. Najlepiej za pierwszym razem nie rozdrabniać się i czytać albumami w porządku stanowiącym kompromis pomiędzy kolejnością publikacji poszczególnych części oraz chronologią wydarzeń w świecie przedstawionym. Moja propozycja wygląda tak:

1. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 1 (wyd. II)
2. Liga Niezwykłych Dżentelmenów, tom 2 (wyd. II)
3. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie  – 1910
4. Nemo. Serce z lodu
5. Nemo. Berlińskie róże
6. Nemo. Rzeka duchów
7. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Czarne akta
8. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Stulecie  – Poddani Księżyca, 1969, 2009
9. Liga Niezwykłych Dżentelmenów. Burza

Przypisy

Niezależnie od tego, jaką kolejność  czytania wybierzemy, warto wracać do świata Ligi, żeby przyjrzeć mu się dokładniej. Pomocne w tym mogą być przypisy, które zgromadził na poświęconej temu stronie internetowej Jess Nevins. Mimo ascetycznego wyglądu i topornej konstrukcji stanowi ona prawdziwą skarbnicę ciekawostek poukrywanych na kartach komiksów Moore’a i O’Neilla. Do tej pory adnotacji doczekały się Liga Niezwykłych Dżentelmenów tom 1, tom 2, XX stulecie, Czarne akta, wszystkie tomy Nemo oraz pierwszy zeszyt Burzy. Z całego serca polecam ich lekturę z albumami pod ręką (albo lekturę albumów z przypisami pod ręką).

Mam nadzieję, że ten krótki przewodnik pomógł rozwiązać Wam zagwozdkę związaną z komiksami o Lidze. Miłego czytania!